We hebben inmiddels een aantal systeemtools besproken die je inzicht geven in systeemdynamiek. Nu wordt het tijd om ook na te gaan denken over interventies: hoe kun je een systeem beïnvloeden, zodat het weer of meer richting de purpose ervan gaat bewegen? En hoe versnel je deze beweging?
Acties en interventies met een zogenaamde hefboomwerking kunnen hierbij helpen. Hoe vind je deze en hoe pas je ze slim toe, zodat het echte ‘hefbomen van verandering’ worden? Dat lees je in deze blog.
Wat zijn hefbomen in een systeem?
Hefbomen zijn interventies in een systeem die een groot effect hebben op de systeemdynamiek. Ze helpen om een systeem duurzaam en effectief te veranderen, zodat het weer meer richting de purpose ervan gaat bewegen.
Om het begrip hefbomen te duiden, gaan we weer even terug naar het ijsbergmodel. De ijsberg maakt duidelijk wat er aan de oppervlakte ligt (de zichtbare gebeurtenissen) en wat er niet zichtbaar is. Patronen zijn nog enigszins te herkennen, maar de systemische structuren en mentale modellen zijn vaak moeilijk zichtbaar. Dit zijn echter juíst de lagen waarin we de sterkste hefbomen vinden om het systeem te veranderen. De lagen van de systeemstructuur en mentale modellen hebben het meest invloed maar zijn ook het moeilijkste te veranderen.
Hoe vind je een hefboom in een systeem?
Om een systeem effectief en duurzaam te veranderen, moet je op de eerste plaats een goed begrip hebben van de heersende dynamiek binnen een systeem. Door bijvoorbeeld een causale lus diagram https://irisz-systeemacademie.nl/patronen-causale-lussen/ te maken of een relatie cirkel, kun je zien welke gebeurtenissen invloed hebben op elkaar. Is de invloed niet gewenst? Wat zit daar dan achter? Welke variabelen zorgen voor de huidige systeemdynamiek, en houden het huidige systeem daarmee in stand?
Vervolgens kun je jezelf de vraag stellen: Is dit een balancerende of een versterkende lus? Waarom zorgt dit patroon ervoor dat ik niet optimaal richting mijn purpose werk? En hoe kan ik dit vervolgens ombuigen, door er een andere soort lus van te maken?
Meer balans of meer beweging?
Stel dat je organisatie behoefte heeft aan meer balans. Dan is de eerste vraag die je jezelf moet stellen: Hoe gedraagt het huidige systeem zich? Welke variabelen zorgen voor de huidige dynamiek en wat kan rust brengen in die dynamiek?
Breng de systeemdynamiek in kaart m.b.v. een relatiecirkel. Breng daarbij systematisch de relaties tussen variabelen in kaart en kijk vanuit welke variabelen veel pijlen vertrekken naar andere variabelen. Waarschijnlijk heb je nu een hefboom ontdekt.
Check jouw aannames ook met collega’s om gedeeld begrip te creëeren.
Vervolgens kun je kijken in welke variabelen verandering moet komen, om bijvoorbeeld van een versterkende lus een balancerende lus te maken. Welke mentale modellen liggen ten grondslag aan deze lus? En aan welke mentale modellen moet je dus aandacht gaan besteden, als leider of als team? Hierbij is het belangrijk dat, voordat je over interventies gaat nadenken, je eerst een duidelijk overzicht hebt van de huidige systeemdynamiek. Vervolgens check je of de door jou gedachte interventie ook daadwerkelijk een hefboom van verandering kan worden, of dat het slechts een eenmalige doorbreking van een patroon is. Door kritisch samen te reflecteren op de situatie kun je uiteindelijk hefbomen van verandering ontdekken en implementeren.
Ga voor jezelf eens na
Was je bekend met het begrip hefbomen? Hoe kom jij achter je eigen ‘hefbomen van verandering’? En hoe zit dat in je organisatie of team?
Cursus Systeemdenken Niveau 1
Wil je meer hierover over leren? Dan kan je je inschrijven voor onze cursus ‘Systeemdenken niveau 1: taal en tools voor leiders’.’ Voor herregistratie in het schoolleidersregister is deze cursus ook te gebruiken, voor 45 punten.
Wil je meer weten over systeemdenken, ons cursusaanbod of individuele begeleiding? Stuur ons dan gerust een berichtje naar hansleistra@irisz-onderwijsadvies.nl.
