De vorige keer (in onze blog over causale relaties) hebben we het gehad over het belang van patronen. Patronen vertellen je iets over terugkerende processen. Inzicht in deze terugkerende processen is belangrijk, want het is moelijk om structurele, duurzame interventies te plegen als je niet weet welke patronen er bestaan, en welke je moet doorbreken om verandering te bewerkstelligen.
Maar hoe maak je al deze patronen en samenhangen, zeker in een complexe situatie, nu overzichtelijk? Dat kan met behulp van systemische tools. We gaan je hier een korte uitleg geven over gedragspatroongrafieken. Daarmee kan je verborgen oorzaken, gevolgen en onderlinge samenhangen in complexe situaties zichtbaar te maken.
“Running the same system harder or faster will not change the pattern as long as the structure is not revised.”
Donella H. Meadows
Let wel op: dit is slechts een kijkje in het handelingsrepertoire van een systeemdenker. Het zijn een aantal tools die je kunnen helpen, maar er echt vertrouwd mee raken vergt meer oefening en training.
Gedragspatroongrafieken
De gedragspatroongrafiek is een simpele lijngrafiek. Deze laten veranderingen over de tijd heen zien. Hierbij zet je een maat uit tegenover een willekeurige tijdsaanduiding. Je kan bijvoorbeeld harde maten, zoals de hoeveelheid geld op je rekening, uitzetten tegen de tijd, zoals een maand. Gedurende de maand zal je geld veranderen, beïnvloedt door je uitgaven en je inkomsten. Er zullen pieken en dalen ontstaan.
Je kan ook ‘zachte’ maten gebruiken om tegen de tijd uit te zetten. Dit zijn bijvoorbeeld emoties of energie. Zet bijvoorbeeld de energie die je ervaart uit tegen de lengte van een (werk)dag. Zijn er patronen te ontdekken? Verloopt je energie hetzelfde op een werkdag als in het weekend?
Waar het bij het vorige voorbeeld heel duidelijk is waar de pieken en dalen door ontstaan, kan dat bij de zachte maten juist vragen oproepen: waardoor is de piek veroorzaakt? Wat gebeurde er bij het kantelpunt? Wat had daar invloed op? Misschien heb je een tweede gedragspatroongrafiek nodig om hier antwoord op te kunnen geven. Of misschien wel een derde, vierde, vijfde, enz…
Probeer het zelf eens. Begin met een gedragspatroongrafiek maken met harde maten. Ga vervolgens aan de slag met de zachte maten, zoals hierboven beschreven. Misschien gebruik je je eigen energie als maat, misschien de energie of de gemoedstoestand van je team tijdens een vergadering, misschien iets heel anders. Let op de pieken en de dalen, de stijgingen en de kantelpunten. Ga vervolgens na of je hierdoor tot nieuwe inzichten kan komen.
Vond je dit interessant? Blijf dan onze pagina in de gaten houden. De volgende keer gaan we het hebben over andere systemische tools, zoals feedback lussen en causale lussen.
Je kan je ook inschrijven voor onze cursus ‘Systeemdenken niveau 1: taal en tools voor leiders’.’ Voor herregistratie in het schoolleidersregister is deze cursus ook te gebruiken, voor 45 punten.
Wil je liever systemische begeleiding bij je eigen organisatie? Stuur dan een mail naar hansleistra@irisz-onderwijsadvies.nl.
