In de vorige blogs hebben we het over de basis van systeemdynamiek gehad. Hier kwamen onderwerpen als onderlinge samenhang (interconnectedness) en het belang van gedeeld begrip aan bod.
Nu gaan we een stapje verder de diepte in. Dit tweede deel van onze blogserie over systeemdenken gaat over patronen. Wat zijn patronen in systeemdenken? Hoe herken je ze? En wat heb je daaraan? Dat lees je in de komende blogs. Hieronder gaan we het begrip patronen verder verkennen.
Waar in de ijsberg staan patronen?
Een patroon is niet het ‘eindproduct’ van een interactie. Het zijn enkel de verschillende stapjes die tot bepaalde gebeurtenissen leiden. Patronen bevinden zich in de laag onder het zichtbare topje van de ijsberg.
Een patroon is niet het ‘eindproduct’ van een interactie. Het zijn enkel de verschillende stapjes die tot bepaalde gebeurtenissen leiden. Patronen bevinden zich in de laag onder het zichtbare topje van de ijsberg.
Wat zijn patronen?
Patronen zijn in essentie een aaneenschakeling van verschillende waargenomen regelmatigheden. Wat dat betekent, is dat een patroon niet meer en niet minder is dan iets wat niet één keer, maar vaker op dezelfde manier terugkomt.
Een patroon kan bijvoorbeeld een ochtendroutine zijn, maar ook conflicthantering of uitstelgedrag kan volgens een patroon verlopen. Je doorloopt dan steeds dezelfde fases met een soortgelijk resultaat.
Denken in patronen: Goed of Slecht?
Een patroon dient als snelkoppeling voor het oplossen van algemene, vaker terugkerende problemen binnen een bepaalde context. Maar is dat dan goed of juist niet?
Patronen en regelmatigheden kunnen twee kanten op:
- Ze kunnen helpen bij het oplossen van complexe zaken, door de terugkerende samenhang van gebeurtenissen juist te interpreteren.
- Ze kunnen tegenwerken, doordat veel soorten pogingen (interventies) niet helpen om de terugkerende problemen op te lossen.
In beide gevallen is het zinvol om deze patronen in kaart te brengen. Je kan zo inzicht krijgen in je ‘successen’, waardoor ze herhaalbaar worden. Of je krijgt juist inzicht in de verschillende patronen van verkeerde keuzes, die telkens op hun eigen manier zorgen dat het probleem (nog) niet is opgelost.
Patronen helpen je om een beter overzicht van het complexe geheel te krijgen. Vervolgens kun je op zoek naar interventies die wél effectief het geheel beïnvloeden.
Probeer het eens zelf. Begin met het opschrijven van een simpel patroon uit je eigen leven, zoals je ochtend- of avondroutine. Ga vervolgens een stapje verder en probeer een patroon te ontdekken binnen je team of organisatie: Wat zie je keer op keer gebeuren, waarbij je het idee hebt dat je er geen invloed op de situatie hebt?
Hoe krijg je deze patronen nu overzichtelijk op papier? Hier kun je systemische tools voor gebruiken zoals gedragspatroongrafieken, feedback lussen en causale lus diagrammen. Met deze hulpmiddelen maken we de verborgen oorzaken, gevolgen en onderlinge samenhang zichtbaar. Hierover meer in onze volgende blog.
Je kan je nu inschrijven voor onze cursus ‘Systeemdenken niveau 1: taal en tools voor leiders’. Als schoolleider kan je deze cursus ook gebruiken voor je herregistratie in het schoolleidersregister, voor 45 punten.
Meer weten?
Wil je liever systemische begeleiding bij je eigen organisatie? Stuur dan een mail naar hansleistra@irisz-onderwijsadvies.nl.
