Systeemdenken
Misschien klinkt het begrip systeemdenken je bekend in de oren. Misschien heb je er nog nooit van gehoord en ben je uit nieuwsgierigheid hier terecht gekomen. Wat het geval ook is: welkom bij de IRISZ Systeemacademie. In deze eerste blog vertel ik je over het idee achter systeemdenken. Wat is het precies? Wat is de meerwaarde? Wanneer gebruik je het? En hoe zet je systeemdenken effectief in?
Wat is systeemdenken?
In 1910 had socioloog Herbert Spencer het idee om de samenleving te beschouwen als een veelomvattend sociaal systeem. Hij was een voorloper van systeemdenken, dat zich sinds 1950 heeft ontwikkeld tot een steeds groter wordende manier van denken.
Eén van de meest bekende systeem wetenschappers is Peter Senge, auteur van ‘The Fifth Discipline’ en ‘Learning Organization’. Hij beschouwt systeemdenken als het vermogen om de wereld als geheel te zien, met relaties in en tussen dynamische systemen. Daarbij moet er volgens hem oog zijn voor onderlinge verbanden, onderlinge reacties en elkaar beïnvloedende onderdelen. De essentie van een systeem zit volgens hem niet in de details, maar in de ‘gezamenlijke dynamische complexiteit’ van het systeem als geheel. Alles hangt met elkaar samen, een actie heeft meer dan één reactie.
In Amerika wordt de systeembenadering al toegepast in de gezondheidszorg, waar het ‘functional medicine’ heet.
Waarin onderscheidt systeemdenken zich?
Systeemdenken onderscheidt zich in de wetenschap omdat het tegenover lineair denken staat. De lineaire, traditionele manier van denken is vaak gefragmenteerd: er wordt een deel geïsoleerd, onderzocht en als ‘puzzelstukje’ in het geheel geplaatst. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het onderzoeken van bepaald gedrag. Men bestudeert het gedrag, onderzoekt het en test het. Daaruit trekt men conclusies over het gedrag in een bepaalde situatie (zoals in A+B=C). Alle losse gedragingen kunnen zo beschreven worden. Dit is zeker een belangrijk onderdeel binnen de wetenschap, het kan namelijk verbanden aantonen. De waarde van dit soort onderzoeken mag dus zeker niet onderschat worden.
Systeemdenken gaat hierop door. Het welbekende gezegde ‘het geheel is groter dan de som der delen’ is een belangrijke opvatting binnen systeemdenken. Daarin is het lineaire gedeelte (A+B=C) het topje van de ijsberg, het kleine zichtbare deel. Het onzichtbare deel van het systeem, de ijsberg onder water, is veel groter. Hier bevinden zich de onderliggende patronen en interacties waardoor uiteindelijk situaties ontstaan.
Situaties zijn bijna altijd complexer dan ze op het eerste oog lijken. Het levert dan ook vaak interessante, vernieuwende inzichten op om eens onder water te duiken om de rest van de ijsberg te bekijken, in plaats van te reageren op het topje van de ijsberg wat wel zichtbaar is.
Wanneer gebruik je systeemdenken?
Binnen je werk, familie- of vriendenkring komt het volgende je vast bekend voor: Je krijgt een reactie die je niet verwacht, je reageert zelf anders dan je zou willen, je probeert van alles te zeggen of te doen en toch lukt het niet om op één lijn te komen met je gesprekspartner.
Systeemdenken helpt daarbij, het vergroot je bewustzijn van de gehele situatie. Daarin bestaat er niet één enkele waarheid, maar de aanwezigheid van meerdere perspectieven en interpretaties. Door middel van verschillende systemische interventies kun je deze ontdekken en onderzoeken, met als doel om effectief duurzame veranderingen te bewerkstelligen. Systemen bestaan door mensen. Mensen hebben dus ook invloed op systemen.
In de volgende blogs ga ik dieper in op hoe je concrete stappen kan zetten om systemisch te leren denken. De volgende onderwerpen zullen aan bod komen:
Deel 1: Systeemdynamiek
- De onderdelen van een systeem
- Het belang van gedeeld begrip
Deel 2: Patronen
- Het identificeren van causale relaties
Deel 3: Structuren
- Het belang van weloverwogen inschattingen maken
Deel 4: Interventies
- Het belang van systemische besluitvorming en gecoördineerde actie
- Het belang van reflectie en gedeeld leren
- Systeemleiderschap
Hoe zet je systeemdenken effectief in?
Er zijn verschillende manieren om systemisch te leren denken. In onze cursus ‘Systeemdenken niveau 1: taal en tools voor leiders’ leer je in negen lessen de basis van de systeemtaal, reiken we je tools aan en helpen we je in een aantal coaching sessies op weg om je leiderschap te verbeteren. Wil je je hiervoor aanmelden? Klik dan hier. Wil je meer informatie of heb je vragen? Stuur dan gerust een mailtje naar hansleistra@irisz-onderwijsadvies.nl.
IRISZ Systeemacademie is onderdeel van IRISZ Onderwijsadvies
